535 251 315
W tym artykule opiszę na co zwrócić uwagę podczas wykonywania ćwiczeń w przypadku "wypadnięcia dysku" w kręgosłupie lędźwiowym. "Wypadnięcie dysku" jest jedną z potocznych nazw wypukliny lub przepukliny krążka międzykręgowego (dysku), która uciska strukturę nerwową. Jest to dość poważne schorzenie, dlatego przekażę kilka wskazówek na które należy zwrócić uwagę, aby zachować maksymalne bezpieczeństwo podczas ćwiczeń. Artykuł ten ma głównie wątek edukacyjny i w żadnym wypadku nie zastąpi profesjonalnej porady.
Objawy "wypadnięcia dysku"
Zanim przejdę do wskazówek warto zapoznać się z objawami, które mogą sugerować o wypuklinie lub przepuklinie krążka międzykręgowego. Dodatkowo wskażę, która struktura nerwowa może być uciskana przy danych objawach. Trzeba również pamiętać, że objawy mogą się łączyć i pochodzić z ucisku kilku struktur.
- Ból pojawił się "nagle" po schyleniu się - nagły ból raczej sugeruje przepuklinę niż wypuklinę,
- stopniowy początek dolegliwości podczas siedzenia lub pochylenia w przód - sugeruje z kolei wypuklinę,
- kichanie, śmianie się czy parcie w toalecie często zwiększają dolegliwości,
- ruchy w obrębie kręgosłupa lędźwiowego zwiększają dolegliwości - najczęściej, bolesne będzie zgięcie w przód oraz siedzenie,
- rwący ból promieniujący do kończyny dolnej, tyłem lub bokiem uda - sugeruje tzw. "rwę kulszową" - najczęściej ucisk na korzenie L5 lub S1 - objawy są zazwyczaj jednostronne,
- rwący ból promieniujący do kończyny dolnej, przodem uda - sugeruje tzw. "rwę udową" - ucisk na korzeń L3 lub L4 - objawy są zazwyczaj jednostronne,
- ból rozchodzący się na boki w obrębie kręgosłupa lędźwiowego sugeruje ucisk na oponę twardą,
- ból rozchodzący się na boki w obrębie kręgosłupa lędźwiowego oraz promieniujący na pośladek i tył uda sugeruje ucisk opony twardej oraz korzenia nerwowego (najczęściej L5 lub S1),
- zmniejszenie dolegliwości następuje podczas leżenia na plecach z nogami zgiętymi w stawach biodrowych oraz kolanowych.
Udaj się do zaufanego specjalisty
Polecam przede wszystkim udać się do zaufanego fizjoterapeuty lub ortopedy, który zleci odpowiedni zestaw ćwiczeń. Nie szukaj "złotej metody" w internecie bo jeśli nie będziesz mieć szczęścia możesz sobie zaszkodzić. Szczególnie istotny w przypadku "wypadnięcia dysku" jest kierunek zastosowanych ćwiczeń oraz wiedza pacjenta jakich ćwiczeń należy unikać! Ćwiczenia najlepiej jeśli będą regularnie konsultowane co najmniej raz w tygodniu oraz badany będzie postęp leczenia. Uważaj na porady typu "musi Pan/i zacząć ćwiczyć" jest to żadna porada bo ćwiczeniem również jest "stanie na głowie" tylko jaki to ma sens? Ćwiczenie lub zestaw ćwiczeń nie może być "jakieś tam" tylko musi być indywidualnie dopasowane do pacjenta.
Odpowiedni kierunek ćwiczeń
W przypadku ostrego bólu kręgosłupa najskuteczniejsze ćwiczenia są zazwyczaj w płaszczyźnie strzałkowej/ bocznej (ryc. 2), ćwiczenia rotacyjne raczej będą nasilać nam dolegliwości (ryc. 3) - choć czasami przynoszą ulgę, wtedy warto je stosować. Jeśli pierwsze powtórzenia ćwiczenia nie zwiększają dolegliwości a kolejne je potęgują jest to zły kierunek i ćwiczenie należy przerwać. Kolejnym źle prognozującym objawem jest ból, który objawia się podczas wykonywania danego ćwiczenia. Jeśli natomiast pierwsze powtórzenie nasila dolegliwości a następne je zmniejsza jest to dobra oznaka i ćwiczenie można kontynuować. W przypadku gdy dane ćwiczenie nie zwiększa dolegliwości a bezpośrednio po nim czujemy się lepiej jest to kolejna dobra oznaka i świadczyć może o dobrym kierunku leczenia.
ryc. 2. Ćwiczenia w pozycji strzałkowej/ bocznej jednym z takich ćwiczeń jest tzw. "koci grzbiet".
ryc. 3. Przykład ćwiczenia w płaszczyźnie poprzecznej/ rotacyjne.
Progresja siły podczas ćwiczeń
Spotkałem się już z określeniami "bolało mnie podczas ćwiczeń ale intensywnie ćwiczyłem/am bo chcę to wyćwiczyć" - jest to błędny kierunek i prawdopodobnie zbyt duża intensywność. Ćwiczenie musi być bezbolesne i nie może prowokować naszych dolegliwości tak jak opisałem to powyżej. W takim przypadku w pierwszej kolejności należy zmniejszyć zakres i siłę ćwiczenia, jeśli to nie pomaga i ból dalej nam towarzyszy należy przerwać ćwiczenie. Jeśli zmniejszenie zakresu ruchu podczas ćwiczenia powoduje poprawę, ćwiczenie należy kontynuować. Zawsze staraj się wykonywać swój zestaw ćwiczeń w bezbolesnym zakresie nawet jeśli ruch jest minimalny!Poniżej przedstawiam przykład ćwiczenia wykorzystującego ruch przeprostu pozycja strzałkowa/ boczna (ryc. 4). Po lewej stronie przeprost wykonany jest z podporem na łokciach, natomiast po prawej stronie na wyprostowanych kończynach górnych. Jeśli przeprost po prawej nasila dolegliwości należy zmniejszyć zakres i oprzeć się na łokciach. Jeśli obie te sytuacje nasilają dolegliwości należy jeszcze bardziej obniżyć pozycję.Uwaga! Nie polecam wykonywać tego ćwiczenia na własną rękę bez wcześniejszej konsultacji. Ilustracja ćwiczenia ma tylko i wyłącznie za zadanie lepszego zrozumienia tekstu i odpowiedniego stosowania się do ćwiczeń.
ryc. 4. Przeprosty kręgosłupa lędźwiowego (płaszczyzna strzałkowa/ boczna).
Każde ćwiczenie nasila dolegliwości, co wtedy?
Zdarza się tak, że każdy ruch nasila nasze dolegliwości a późniejsze objawy są jeszcze gorsze. Warto wtedy rozważyć leżenie w pozycji odciążającej kręgosłup lędźwiowy (ryc. 5) na kilka dni (2-4) i w zasadzie wstawać na spacer 5-10 minut co godzinę. Prawdopodobnie dolegliwości bezpośrednio po wstaniu będą większe, jednak po chwilowym rozchodzeniu zazwyczaj się zmniejszają. Po kilku dniach takiego leżenia często pacjent jest w stanie wykonywać ćwiczenia, które zmniejszą jego dolegliwości i mają pozytywny wpływ na krążek międzykręgowy!Uwaga, bezpośrednio po wstaniu kategorycznie unikaj pozycji zgięciowej, ponieważ Twój krążek będzie wtedy napęczniały i zwiększa swoją objętość. Schylenie się w takiej sytuacji zwiększa ryzyko ponownego uszkodzenia dysku.
ryc. 5. Pozycja odciążająca kręgosłup lędźwiowy.
Lepszy szeroki czy wąski zestaw ćwiczeń?
Traktując każdego pacjenta indywidualnie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Choć ja stosuje zasadę stopniowania ilości ćwiczeń dzięki czemu wiem czy ćwiczenie ma dobry czy zły wpływ na kręgosłup. Mogę z dużym prawdopodobieństwem powiedzieć, że w ostrym stanie bólowym maksymalnie będą to dwa czy trzech ćwiczeń możliwych do wykonania. Dodatkowo, jeśli ćwiczenia są skuteczne i spełniają swoją role w zasadzie nie trzeba ich zmieniać ani nic dodawać. Zdarza się, że Pacjenci pytają mnie o ćwiczenia, których jeszcze nie znają na kręgosłup lędźwiowy - wachlarz ćwiczeń nie ma być szeroki tylko skuteczny!
Tych ćwiczeń nie wykonuj w przypadku "wypadnięcia dysku"
Jeśli jesteś osobą przed 60 rokiem życia Twoje ćwiczenia mają wpływ na przemieszczenie krążka międzykręgowego. Nie polecam w tym wypadku wykonywać ćwiczeń powodujących zgięcie kręgosłupa w przód (ryc. 6). Jeśli nawet takie ćwiczenia powodują zmniejszenie dolegliwości w dłuższej perspektywie będą one mieć negatywny wpływ. Zgięcie w przód powoduje przemieszczenie się krążka międzykręgowego w tył czyli w stronę struktur nerwowych! Ćwiczenia wykorzystujące zgięcie w przód mogą być dobre u osób z problemami ze stawami międzykręgowymi np. w hiperlordozie lub u osób starszych, powyżej 65 roku życia, które mają problem ze stenozą kanału kręgowego (zwężenie jego przestrzeni). Poniżej, przedstawiam link do artykułu wyjaśniającego mechanizm uszkadzania krążka międzykręgowego, warto się z nim zapoznać.http://fizjoterapiakonstancin.pl/mechanizm-uszkadzania-krazka-miedzykregowego/
ryc. 6. Ćwiczenia powodujące zgięcie kręgosłupa lędźwiowego w przód.
Autor artykułu: mgr Jarosław Komosa