Zespół rowka nerwu łokciowego leczenie

Zespół rowka nerwu łokciowego jest drugą co do częstości występowania neuropatią kończyny górnej zaraz po zespole cieśni nadgarstka. Określa się ją jako zespół chorobowy, wywołany uciskiem nerwu łokciowego, który zaburza jego przewodnictwo nerwowe w kanale łokciowym (tylno-przyśrodkowa część stawu łokciowego). Nerw łokciowy jest jednym z głównych nerwów obwodowych unerwiających ruchowo i czuciowo kończynę górną. Pierwszym objawem tego zespołu jest okresowe drętwienie łokciowej części przedramienia oraz palca małego i serdecznego.

Objawy zespołu rowka nerwu łokciowego:

ryc. 1. Obszar objawów ucisku nerwu łokciowego w kanale łokciowym.

We wczesnym stadium:

• najczęstszymi i pierwszymi objawami są: mrowienie oraz parestezje, które występują głównie w nocy (kończyna zgięta w stawie łokciowym przez dłuższy czas),
• objawy dotyczą IV i V palca dłoni oraz łokciowej części przedramienia,
• do wywołania objawów może dojść podczas innych czynności powodujących zgięcie łokcia: np. czytania książki, obsługi telefonu, jeździe samochodem czy opieraniu się na łokciach,
• potrząśnięcie ręką oraz wyprostowanie łokcia niweluje objawy (wczesne stadium).

Późniejsze stadia:

• osłabienie siły ręki oraz utrata niektórych czynności chwytnych,
• może występować brak zdolności przywodzenia małego palca do pozostałych oraz brak możliwości zaciśnięcia palca IV i V,
• okresowa lub permanentna utrata czucia palca IV i V,
• jeśli niedowład nerwu trwa długo dochodzi do zaniku mięśni kłębika, międzykostnych, glistowatych,
• potrząśnięcie ręką oraz wyprostowanie łokcia nie znosi objawów (późne stadium).

Przyczyny zespołu rowka nerwu łokciowego:

Ryc. 2. Lokalizacja zapalenia nerwu łokciowego.

Stwierdzono, że podczas ruchów zginania i prostowania stawu łokciowego nerw łokciowy przesuwa się 2-3 cm w stosunku do łokcia. Jeśli ruch nerwu ulega ograniczeniu z powodu zmian anatomicznych struktur w kanale łokciowym, może dojść do neuropatii uciskowej. W wyniku ucisku włókien nerwu łokciowego dochodzi do zaburzenia w ich odżywianiu (niedokrwienie nerwu) powodując ich obrzęk oraz nasilenie objawów.Najczęściej wymieniane przyczyny powstania zespołu rowka nerwu łokciowego:

• długotrwałe zgięcie łokcia podczas snu,
• częste zgięcie łokcia podczas codziennych czynności doprowadza do zmniejszenia wymiarów kanału łokciowego oraz do napięcia więzadła Osborne'a,
• zmiany zwyrodnieniowe lub zmiany urazowe mogą doprowadzić do zwężenia kanału łokciowego,
• osoby z chorobami ogólnoustrojowymi jak: RZS, dna moczanowa, cukrzyca są bardziej narażone na wystąpienie neuropatii,
• płytkość bruzdy, podwichnięcie nerwu łokciowego,
• guzy kanału łokciowego,
• inne: zmiany hormonalne, alkoholizm, zapalenie bakteryjne, wirusowe oraz obrzęki limfatyczne kończyn górnych.

Pamiętaj, że nasze dolegliwości są wypadkową kombinacji różnych czynników (potencjalnych przyczyn)!

Dlaczego drętwieje mi ręka podczas snu?

Gdy śpimy zazwyczaj nasza kończyna górna jest zgięta w stawie łokciowym. Jak opisywałem wcześniej częste i długotrwałe zgięcie łokcia powoduje m. in zmniejszenie wymiarów kanału łokciowego. Także czynność ta odgrywa kluczową rolę w rozwoju neuropatii nerwu na tym poziomie. Jeśli dodamy to tego choroby współtowarzyszące jak: cukrzyca, RZS, dna moczanowa lub urazy czy przeciążenia stawu łokciowego nasze dolegliwości będą się nasilać. Podczas snu długotrwałe zgięcie łokcia powoduje prowokowanie objawów i uporczywe drętwienie ręki, które może nas wybudzać.Dlatego, jeśli objawy są niestałe i mamy do czynienia z początkowym stadium choroby zwracaj uwagę na ustawienie łokcia podczas snu. W tym momencie ważne jest aby staw łokciowy był wyprostowany. Staraj się pamiętać o tym kiedy idziesz spać i zawsze poprawiaj sobie kończynę po przebudzeniu tak aby nie była przygnieciona ani zgięta. Jeśli skupisz się na tym to po kilku dniach może tygodniach wejdzie Ci to w nawyk. Nasze ciało działa na bazie przyzwyczajeń i po pewnym czasie nasz staw częściej będzie  w pozycji wyprostowanej. 

Diagnostyka zespołu rowka nerwu łokciowego

Diagnozę zespołu rowka nerwu łokciowego stawia się głównie na podstawie towarzyszących objawów. Najważniejszymi elementami diagnostycznymi w tym zespole wg. wielu specjalistów jest dokładne zebranie wywiadu oraz wykonanie badania przedmiotowego. Podczas którego szczególnie ważne jest wyeliminowanie odcinka szyjnego jako przyczyny dolegliwości. Jeśli nie ma koincydencji między ruchami odcinka szyjnego a nasileniem objawów, to prawdopodobnie odcinek ten nie jest za to odpowiedzialny. Niestety zdarza się, że objawy promieniowania do łokciowej części przedramienia i palca IV i V przypisuje się odcinkowi szyjnemu, co może nie mieć potwierdzenia w badaniu! Nie wszystko co promieniuje nam do ręki jest od szyi i nie wszystko co promieniuje nam do nogi jest od lędźwi! Dlatego szalenie ważny jest skrupulatny wywiad oraz badanie przedmiotowe. Podczas badania przedmiotowego najczęściej wykonuje się testy: Tinela, zginania stawu łokciowego, szybki test nerwu łokciowego, test wewnętrznych mięśni ręki. 

ryc. 3. Test zginania stawu łokciowego - staw łokciowy jest silnie zgięty podobnie jak nadgarstek. Pojawienie się mrowienia wzdłuż przebiegu nerwu w przeciągu 2 minut może świadczyć o zespole rowka nerwu łokciowego.

ryc. 4. Szybki test nerwu łokciowego - poleca się pacjentowi zaciśnięcie dłoni w pięść. Jeżeli nie jest możliwe zaciśnięcia palca małego i serdecznego świadczy to o porażeniu mięśni międzykostnych z powodu ucisku nerwu łokciowego. 

ryc. 5. Test wewnętrznych mięśni ręki - poleca się pacjentowi trzymać kartkę papieru między IV i V palcem, badający stara się kartkę wyciągnąć. Jeżeli mamy do czynienia z porażeniem nerwu łokciowego, osłabiona jest siła przywodzenia małego palca. 

 Diagnostykę można rozszerzyć o badanie EMG (elektromiografia), które jest jednym z podstawowych badań oceniających choroby mięśni i nerwów obwodowych. Zdarza się jednak, że badanie EMG nie pokrywa się z objawami klinicznymi pacjentów, dając wynik fałszywie ujemny. Dlatego bardzo ważne jest, aby badanie to konfrontować z wywiadem oraz badaniem przedmiotowym szczególnie na samym początku choroby.Diagnostykę można rozszerzyć o badania obrazowe jak: USG (ultrasonografia), MRI (rezonans magnetyczny), które mogą być pomocne w ustaleniu źródła problemu. Nie w każdym przypadku te badania są oczywiście konieczne.U pacjentów u których występuje: cukrzyca, dna moczanowa, RZS, niedoczynność tarczycy, zmiany hormonalne wskazane jest wykonanie badań laboratoryjnych tj: poziom cukru we krwi, poziom kwasu moczowego, morfologia krwi, OB, CRP, TSH.

Leczenie zespołu rowka nerwu łokciowego

Jeśli mamy do czynienia z objawami zespołu rowka nerwu łokciowego lub podobnymi, które mogą nas niepokoić należy jak najszybciej zgłosić się do zaufanego specjalisty: neurologa, fizjoterapeuty, lekarza ortopedy lub po prostu pójść do swojego lekarza rodzinnego.Leczenie zespołu rowka nerwu łokciowego dzielimy na: zachowawcze i operacyjne. Sposób leczenia uzależniony jest przede wszystkim od przyczyny oraz nasilenia objawów. W początkowym stadium choroby stosuje się głównie leczenie zachowawcze, natomiast w zaawansowanym stadium leczenie operacyjne.

Leczenie zachowawcze

Stosowane jest głównie w początkowych fazach choroby, kiedy dolegliwości nie są stałe oraz brak jest poważnych ubytków neurologicznych. Leczenie zachowawcze głównie skupia się na odpowiedniej profilaktyce, rehabilitacji oraz farmakoterapii.W skład profilaktyki wchodzi: odciążenie oraz unikanie czynności nasilających objawy w tym głównie: długotrwałego zgięcia stawu łokciowego, przeciążeń czy opierania się na łokciach. Na noc można spróbować założyć ortezę na łokieć zapobiegającą zgięciu stawu.W skład rehabilitacji mogą wchodzić masaże w obrębie nerwu łokciowego polepszające jego ukrwienie, a co za tym idzie odżywienie nerwu. Masaż głównie dotyczy okolicy mięśnia trójgłowego ramienia, nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej oraz zginacza łokciowego nadgarstka czyli miejsc przebiegu nerwu łokciowego. Do innych działań rehabilitacyjnych należą: ćwiczenia rozciągające mięśnie kończyny górnej oraz zabiegi z zakresu fizykoterapii.Farmakoterapia: w zespole rowka nerwu łokciowego stosuje się leki przeciwzapalne oraz przeciwbólowe. Dodatkowo u osób z chorobami współtowarzyszącymi takimi jak: cukrzyca, dna moczanowa, RZS czy niedoczynność tarczycy ważne jest odpowiednie ich leczenie: środkami farmakologicznymi, zmianą trybu życia oraz dietą. Nieodpowiednie leczenie tych chorób może skutkować brakiem skuteczności leczenia zespołu rowka nerwu łokciowego. Tych schorzeń nie można bagatelizować, dlatego w przypadku wystąpienia objawów neuropatii nerwu łokciowego zawsze skonsultuj się z lekarzem prowadzącym.

Operacja zespołu rowka nerwu łokciowego

Techniki leczenia operacyjnego zespołu rowka nerwu łokciowego możemy podzielić na dwie grupy: pierwsza - odbarczenie nerwu łokciowego bez jego przesunięcia, druga - techniki związane z preparowaniem nerwu i jego przesunięciem.Sposoby odbarczenia nerwu łokciowego bez jego przesunięcia:

• proste odbarczenie nerwu,
• epikondylektomia.

Sposoby odbarczenia nerwu łokciowego z jego przesunięciem:

• podskórna transpozycja przednia,
• podmięśniowa transpozycja przednia,
• śródmięśniowa transpozycja przednia.

Kiedy operować zespół rowka nerwu łokciowego? 

Po wcześniejszym badaniu na zabieg operacyjny odbarczenia nerwu łokciowego kieruje nas lekarz neurolog lub neurochirurg. Poniżej przedstawiam sytuacje, w których leczenie operacyjne nerwu łokciowego może okazać się niezbędne:

• objawy są stałe i nie reagują na leczenie zachowawcze,
• objawy się nasilają pomimo stosowania leczenia zachowawczego,
• zaczynają występować ubytki neurologiczne ograniczające codzienne czynności tj: osłabienie niektórych funkcji motorycznych dłoni (m.in: zgięcia palców IV i V, przywiedzenia małego palca do pozostałych), okresowa lub permanentna utrata czucia palca IV i V, zanik mięśni dłoni,
• pozytywny wynik badania EMG nerwu łokciowego, potwierdzony wywiadem oraz badaniem przedmiotowym.

Uwaga! Długotrwałe występowanie objawów takich jak: osłabienie siły mięśniowej, zanik mięśni dłoni oraz utraty czucia palców IV i V może doprowadzić do nieodwracalnych zmian. W takim przypadku operacyjne odbarczenie nerwu łokciowego może nie przynieść zamierzonych rezultatów. Dlatego nie należy bagatelizować objawów i liczyć na to, że samo przejdzie. Im wcześniej zaczniemy leczenie tym lepiej dla naszego zdrowia.  

Autor artykułu mgr Jarosław Komosa