Łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy - leczenie

Jedną z najczęstszych przyczyn zawrotów głowy pochodzenia obwodowego są łagodne napadowe  położeniowe zawroty głowy (BPPV). Ich główną cechą charakterystyczną są krótkotrwałe epizody zawrotów głowy, które są wyzwalane przez określone zmiany w pozycji głowy (tzw. pozycje krytyczne). Mogą one występować wtórnie do różnych stanów chorobowych. BPPV stanowi 17 -42% wszystkich rozpoznań zawrotów głowy. Artykuł ten ma na celu przybliżyć problem i nigdy nie zastąpi profesjonalnej konsultacji.   

Dlaczego dochodzi do zawrotów?

W uchu wewnętrznym w błędniku znajdują się trzy struktury w kształcie pętli, są to kanały półkoliste: tylny, boczny i przedni. Zawierają one płyn (endolimfę) oraz receptory, które są wrażliwe na ruch tego płynu. Przyczyną BPPV jest uwolnienie otolitów z plamek woreczka i/lub łagiewki (część ucha wewnętrznego) i ich przemieszczenie siłą grawitacji do kanałów półkolistych(ryc.1). Poruszające się otolity w endolimfie w przewodach półkolistych powodują zaburzone poczucie równowagi, przez co pojawiają się zawroty. Najczęściej otolity przemieszczają się do kanałów półkolistych tylnych.

ryc. 1. Błędnik - położony w uchu wewnętrznym, znajdują się w nim m. in receptory zmysłu równowagi. 

Czynniki zwiększające szanse na zachorowanie na BPPV:

• wiek,


• długie przybywanie w jednej pozycji np. leżącej,


• infekcje ucha wewnętrznego,


• zapalenie nerwu przedsionkowego,


• urazy głowy.

Objawy: 

• trwające zazwyczaj kilka sekund zawroty głowy o charakterze wirowym,


• ataki są nagłe,


• nasilenie objawów podczas zmiany pozycji np. sięgnięcie jakiegoś przedmiotu z ziemi, lub spojrzenie do góry,


• przewracanie z boku na bok podczas snu może nasilać zawroty głowy,


• w zależności od intensywności zawrotów głowy mogą pojawiać się wymioty,


• omdlenia i osłabnięcia występują rzadko,


• może wystąpić oczopląs.

Diagnostyka

W przypadku BPPV diagnozę stawia się na podstawie wywiadu z pacjentem oraz badania podmiotowego czyli wykonania testów diagnostycznych. Badania obrazowe tj. rezonans magnetyczny czy tomografię komputerową głowy wykorzystuje się do wykluczenia innych chorób. Łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy są często niedoszacowane jako możliwa przyczyna zawrotów głowy.

Testy diagnostyczne w BPPV:

• Manewr Dix-Hallpike'a (bada kanały półkoliste tylne oraz przednie) - najbardziej powszechny manewr diagnostyczny w BPPV,


• Roll test (bada kanały półkoliste poziome).

Opis manewru Dix-Hallpike'a

Pozycja wyjściowa: pacjent swobodnie siedzi na leżance tak, aby po położeniu na plecach jego głowa zwisała poza krawędź leżanki,

Wykonanie: obracamy głowę pacjenta o 45 stopni w lewą stronę (ryc. 2 A) i trzymając jego głowę szybkim ruchem kładziemy go na plecach tak, aby głowa była odchylona w dół o ok. 20 stopni (ryc. 2 B). Pacjent leży tak do 120 sekund. Test wykonujemy na obie strony.

Interpretacja testu: pojawienie się objawów wirowania z którymi pacjent przyszedł, uznaje się za test dodatni. Jeśli podczas testu lekarz zaobserwuje oczopląs kierujący się w stronę dolnej powieki świadczy to o tym, że otolity znajdują się w kanale półkolistym przednim. Jeśli oczopląs kierują się w stronę górnej powieki  oznacza to, że problem występuje w kanale półkolistym tylnym (90% przypadków). Obrót głowy w lewą stronę testuje kanały półkoliste w lewym uchu, natomiast obrót głowy w prawą stronę testuje kanały półkoliste w prawym uchu.

ryc. 2 A-B. Manewr diagnostyczny - Dix-Hallpike'a.

Leczenie

Leczenie polega na wykonaniu odpowiednich manewrów leczniczych, których zadaniem jest przemieścić otolity z kanałów półkolistych do przedsionka czyli łagiewki znajdującego się w uchu wewnętrznym. W przypadku łagodnych napadowych położeniowych zawrotów głowy manewry lecznicze mają wysoką skuteczność w ich  leczeniu ok 80%.

Manewry lecznicze:

Dla Kanału półkolistego tylnego:

• Manewr Eplay'a (najbardziej powszechny),


• Manewr Semonta (alternatywny dla manewru Eplay'a),

Dla kanału półkolistego bocznego:

• Manewr Lemperta (Barbecue),

Dla kanału półkolistego przedniego:

• Manewr Head Hanging,

Opis Manewru Leczniczego Eplay'a - zakładamy, że problem jest w kanale półkolistym tylnym po lewej stronie.

Pozycja wyjściowa: pacjent swobodnie siedzi na leżance tak, aby po położeniu na plecach jego głowa zwisała poza krawędź leżanki.

Wykonanie: obracamy głowę pacjenta o 45 stopni w lewą stronę (ryc. 3 A) i trzymając jego głowę szybkim ruchem kładziemy go na plecach tak, aby głowa była odchylona w dół o ok. 20 stopni - czekamy 30-60 sekund (ryc. 3 B). Następnie szybkim ruchem, obracamy głowę pacjenta o 90 stopni w prawą stronę - czekamy 30-60 sekund (ryc. 3 C). Na koniec obracamy pacjenta na prawy bok z głową skierowaną do leżanki - czekamy 30-60 sekund (ryc. 3 D).

Uwagi: Pacjent po tym manewrze powinien spać z głową uniesioną do góry przez 48 godzin.

ryc. 3 A-D. Manewr Leczniczy - Eplay'a.

 

Autor artykułu mgr Jarosław Komosa