Dehydratacja krążków międzykręgowych w kręgosłupie lędźwiowym.

Krążek międzykręgowy "dysk"


Krążki międzykręgowe są najważniejszą częścią jednostki ruchowej kręgosłupa,  znajdują się pomiędzy sąsiadującymi kręgami. W kręgosłupie lędźwiowym mamy cztery krążki międzykręgowe lędźwiowe L1-L2, L2-L3, L3-L4 i L4-L5  oraz dwa przejściowe: piersiowo-lędźwiowy Th12-L1 oraz lędźwiowo-krzyżowy L5-S1. Pojedynczy "dysk" w kręgosłupie lędźwiowym powinien stanowić ok 1/3 wysokości trzonu kręgowego.


ryc. 1.


Nasze krążki międzykręgowe składają się z części zewnętrznej pierścienia włóknistego, części wewnętrznej jądra miażdżystego. Pierścień włóknisty to struktura bardziej trwała, która otacza galaretowate jądro miażdżyste, którego głównym składnikiem jest woda ok 80%. Pierścień włóknisty stanowi naturalną barierę dla jądra miażdżystego i zapobiega jego przemieszczaniu się na zewnętrz. Krążek międzykręgowy od trzonu kręgowego oddziela od góry i dołu blaszka graniczna.

Zdrowy krążek międzykręgowy na zdjęciu MRI powinien zawierać biały środek czyli jądro miażdżyste oraz otaczający je ciemny pierścień włóknisty. Kształt takiego "dysku" powinien być nerkowaty i jego wysokość w kręgosłupie lędźwiowym powinna wynosić ok 10-12mm.  Poniżej na zdjęciu MRI widoczny jest zdrowy krążek międzykręgowy L2-L3 w odcinku lędźwiowym u 45 letniego pacjenta, widziany od boku (ryc. 2 A). oraz ten sam krążek widziany od góry (ryc. 2 B). Odwodniony krążek L5-S1 z uszkodzonym pierścieniem włóknistym widoczny jest od boku (ryc. 2 A) oraz od góry (ryc. 2 C). W uszkodzonym krążku L5-S1 ewidentnie widać zatartą różnicę między białym jądrem miażdżystym oraz ciemnym otaczającym go pierścieniem włóknistym tak jak jest to widoczne w zdrowym krążku L2-L3. Kształt krążka międzykręgowego L5-S1 jest nieregularny i widoczna jest wydzielająca się przepuklina przez uszkodzony pierścień włóknisty.


ryc. 2 A-C.



Krążki międzykręgowe co powoduje ich odwodnienie? 


Dehydratacja krążków międzykręgowych jest procesem długotrwałym (kilka lat) i długim np. siedzenie raz na jakiś czas nie spowoduje, że nasze krążki się znacznie odwodnią. Pamiętaj też, że odwodnienie naszych krążków będzie postępowało z wiekiem i jest to proces fizjologiczny. Nasze krążki starzeją się już od około 20 roku życia i odwadniają się do ok 65 roku. Problem występuje jeśli proces ten jest zbyt szybki, dochodzi wtedy również do przeciążenia stawów miedzykręgowych. Z tego powodu zwiększa się ryzyko powstania stenozy kanału kręgowego oraz otworów międzykręgowych przez które przebiegają struktury nerwowe. Rehabilitacja w przypadku stenozy kręgosłupa lędźwiowego niestety często pozostawia wiele do życzenia. Poniżej przedstawiam czynniki, które mogą mieć wpływ na odwodnienie naszego krążka międzykręgowego.

  • długie przebywanie w pozycji siedzącej, stojącej oraz pochylonej np. podczas prac ogródkowych,

  • dźwiganie ciężkich rzeczy np.: pracownicy fizyczni jak murarze, kurierzy, rolnicy,

  • osoby z nadwagą są bardziej narażone na szybsze odwodnienie krążków miedzykręgowych im większa nadwaga tym większe ryzyko,

  • rozerwanie pierścienia włóknistego: przepuklina krążka międzykręgowego,

  • przepukliny krążka miedzykręgowego do trzonowe tzw. guzki Schmorla.


Dehydratacja krążków międzykręgowych jak zapobiegać?


Nasze krążki międzykręgowe cały czas podlegają procesom wyciskania oraz rozprężania w ciągu całego dnia. Wymiana płynów w ciągu doby stanowi ok 10% objętości naszego krążka. Pamiętaj, że problem ze zbyt postępującą dehydratacją krążków międzykręgowych występuje wtedy kiedy procesy takie jak długie przebywanie w jednej pozycji, nadwaga czy przepukliny znacznie przewyższają czynniki wpływające na nawodnienie krążków międzykręgowych.

  1. Częsta zmiana pozycji, jeśli w pracy głównie siedzimy wówczas należy wstać co 30-40 minut na 2-3 minuty spaceru lub podreptać w miejscu. Dzięki temu znacznie zminimalizujemy ryzyko powstawania przepuklin w kręgosłupie lędźwiowym. Z powodu przepuklin część jądra wydostaje się na zewnątrz krążka do kanału kręgowego oraz otworów międzykręgowych obniżając jego wysokość. Osoby, które większość czasu w pracy przebywają w pozycji stojącej np. sprzedawcy w sklepach w miarę możliwości powinny starać się usiąść.

  2. Leżenie w pozycji na plecach ze zgiętymi lub prostymi nogami w stawach kolanowych i biodrowych w zależności jak jest wygodniej 40-60minut. Pozycja taka odciąża kręgosłup lędźwiowy i powoduje nawodnienie krążków międzykręgowych. Dlatego po nocy jesteśmy wyżsi o 1-2 cm ponieważ nie ma nacisku osiowego, oczywiście wysokość tą tracimy w ciągu dnia. Przebywanie w takiej pozycji w ciągu dnia zmniejsza ubytek krążka o 0,5cm wieczorem - najlepiej kilka godzin po wstaniu rano lub kilka godzin przed wieczorem. Nawodnienie krążków występuje również podczas pozycji "półleżącej" np. podczas oglądania TV.

  3.  Odpowiednie ćwiczenia rozciągające przez 10 minut mają podobny wpływ na nawodnienie krążków, co leżenie 60 minut w pozycji horyzontalnej. Są to takie ćwiczenia jak: ukłon japoński czy rozciąganie grupy kulszowo-goleniowej na taśmie lub przy futrynie.


Czy długotrwałe przebywanie w pozycjach odciążających przyspieszy proces nawodnienia?  


Krążek międzykręgowy musi ulegać non stop procesom kompresji i dekompresji. Jeśli na nasz dysk nie będą działać siły kompresyjne to po długotrwałym leżeniu np. kilka dni lub tygodniu nasz krążek międzykręgowy szybko straci uzyskane nawodnienie. Najlepiej jeśli pomagamy naszemu dyskowi się nawodnić: ruszając się, często zmieniając pozycję, rozciągając się czy leżąc na plecach ale również musimy hartować jego wytrzymałość poprzez jego obciążanie np. spacerując, siedząc lub biegając.

 

Autor artykułu mgr Jarosław Komosa